با اصول و ترفندهای فیبوناچی بازگشتی در بورس آشنا شوید
ابزارهای فیبوناچی که در بازارهای مالی بسیار پرکاربرد می باشند، روشی برای تحلیل ادامه روند یا اصلاح روند اصلی می باشند، بنابراین می توان ترازهای مهم فیبوناچی را به عنوان حمایت یا مقاومت در نظر گرفت. در این مقاله به اصول و ترفندهای فیبوناچی بازگشتی که از آن به عنوان فیبوناچی اصلاحی نیز نام برده می شود، می پردازیم. با ما همراه باشید.
دنباله فیبوناچی چیست ؟
دنباله فیبوناچی، یک دنباله به صورت زیر می باشد که به غیر از دو عدد اول، اعداد بعدی از جمع دو عدد قبلی خود به دست می آیند. این اعداد به نام لئوناردو فیبوناچی، ریاضیدان ایتالیایی قرن سیزدهم میلادی، نام گذاری شده است.
…-0-1-1-2-3-5-8-13-21-34-55-89-144-233
در استفاده از ابزارهای فیبوناچی، سطوح اهمیت زیادی دارند. سطوح فیبوناچی از نسبت بین اعداد دنباله به دست می آیند. به غیر از چند عدد ابتدایی دنباله فیبوناچی، هر کدام از اعداد دنباله، تقریبا 1/618 برابر عدد قبل از خود می باشند، همچنین هر عدد نیز 0/618 برابر عدد بعد از خود است. علاوه بر این دو نسبت، درصدهای دیگری نیز مهم می باشند. یکی دیگر از سطوح مهم، تراز 100 درصد می باشد که از تقسیم عدد دوم دنباله (عدد 1) به عدد سوم آن (عدد 1) به دست می آید. همچنین به غیر از چند عدد اول، در صورت تقسیم هر عدد به دو عدد بعد از آن مشاهده می شود که حاصل تقسیم به 38/2 درصد و در صورت تقسیم هر عدد به سه عدد بعد از آن مشاهده می شود که حاصل تقسیم به 23/6 درصد میل می کند.
انواع فیبوناچی در تحلیل تکنیکال
به طور کلی انواع مختلف فیبوناچی که در تحلیل تکنیکال کاربرد دارند را می توان در سه مورد به شرح زیر گنجاند. در این مقاله به مورد اول می پردازیم و بحث در رابطه با دو مورد دیگر را به مقاله های بعدی موکول می کنیم.
1- فیبوناچی بازگشتی یا فیبوناچی اصلاحی
- فیبوناچی بازگشتی داخلی Ret) – Fibonacci Retracement)
- فیبوناچی بازگشتی خارجی Ext) – Fibonacci Extension)
2- فیبوناچی پروجکشن Pro) – Fibonacci Projection)
3- فیبوناچی انبساطی Exp) – Fibonacci Expansion)
مقایسه فیبوناچی بازگشتی داخلی و خارجی
بازار معمولا بعد از هر حرکت قوی و قبل از ادامه حرکت، بخشی از رشد و یا افت خود را اصلاح می کند که این اصلاح ممکن است داخلی یا خارجی باشد. مطابق شکل 1 نمودار قیمت پس از رشد در قالب موج AB بخشی از آن را در قالب موج BC اصلاح کرده است و سپس رشد خود را همسو با موج AB ادامه داده است. در این مثال به کاربرد فیبوناچی بازگشتی داخلی پرداخته شده است چرا که میزان اصلاح در قالب موج BC کمتر از رشد اولیه در قالب موج AB بوده است (برگشت قیمت در تراز 61/8 درصدی فیبوناچی بازگشتی داخلی اتفاق افتاده است که کمتر از 100 درصد موج AB می باشد).
شکل 1- بازگشت قیمت در تراز 61/8 درصدی فیبوناچی بازگشتی داخلی
مطابق شکل 2 نمودار قیمت پس از رشد در قالب موج AB وارد اصلاح شده که میزان اصلاح بیشتر از موج AB می باشد. با توجه به اینکه میزان اصلاح بیشتر از میزان رشد آن در قالب موج اولیه AB می باشد، باید برای به دست آوردن سطوح حمایتی از ابزار فیبوناچی بازگشتی خارجی یا فیبوناچی اکستنشن استفاده کرد. در این مثال بازگشت قیمت در تراز 161/8 درصدی فیبوناچی اکستنشن اتفاق افتاده است و پس از آن، همسو با جهت موج اولیه AB مجدد رشد قیمت ادامه یافته است.
شکل 2- بازگشت قیمت در تراز 161/8 درصدی فیبوناچی بازگشتی خارجی یا فیبوناچی اکستنشن
1- فیبوناچی بازگشتی داخلی (Ret)
فیبوناچی بازگشتی داخلی ساده ترین اما پرکاربرد ترین ابزار از انواع فیبوناچی می باشد. معمولا تغییرات قیمت در بازارهای مالی به صورت موجی است و زمانی که قیمت در روندی صعودی یا نزولی در حال نوسان است، در بازه هایی تمایل دارد بخشی از رشد و یا افت قبلی خود را بازگشت کند و مجدد پس از مدتی در روند اصلی خود حرکت کند. در فیبوناچی اصلاحی داخلی یا به اختصار فیبوناچی Ret اصلاح به اندازه بخشی از روند اصلی اتفاق می افتد. میزان اصلاح در این نوع فیبوناچی همواره کمتر از مقدار رشد و یا افت در روند اصلی است، بنابراین میزان اصلاح هرگز از نقطه کف در روند صعودی و نقطه سقف در روند نزولی بیشتر نمی شود و پس از آن مجدد حرکت قیمت همسو با روند اصلی ادامه می یابد. سطوح فیبوناچی اصلاحی داخلی که در بازارهای مالی استفاده می شوند عبارتند از 23/6 درصد، 38/2 درصد، 50 درصد، 61/8 درصد و 78/6 درصد.
در شکل 3 که مربوط به نماد واتی می باشد، همانطور که ملاحظه می کنید رشد قیمت در قالب موج AB اتفاق افتاده است و پس از آن اصلاحی به اندازه 61/8 درصد موج AB در قالب موج BC صورت گرفته است و مجدد، رشد قیمت سهم همسو با روند اصلی موج AB ادامه یافته است. در این مثال تراز 61/8 درصدی فیبوناچی بازگشتی داخلی به عنوان یک حمایت عمل کرده است.
شکل 3- واکنش نمودار قیمت نماد واتی به تراز 61/8 درصدی فیبوناچی بازگشتی داخلی
در شکل 4 که مربوط به نماد ولساپا می باشد، همانطور که ملاحظه می کنید افت قیمت در قالب موج AB اتفاق افتاده است و پس از آن تقریبا به اندازه 61/8 درصد موج AB بازگشت قیمت صورت گرفته است. در این مثال تراز 61/8 درصدی فیبوناچی بازگشتی داخلی به عنوان یک مقاومت عمل کرده و پس از آن مجدد قیمت همسو با جهت روند موج AB افت کرده است.
شکل 4- واکنش نمودار قیمت نماد ولساپا به محدوده تراز 61/8 درصدی فیبوناچی اصلاحی داخلی
طریقه رسم فیبوناچی اصلاحی داخلی (Ret)
1- یک روند صعودی و یا نزولی را روی نمودار مشخص و نقاط حداقل و حداکثر آن را تعیین کنید. باید توجه داشته باشید که تشخیص روند و نقاط حداقل و حداکثر کاملا بستگی به دید تحلیلی و میزان تجربه شما دارد و بین تحلیل گران مختلف، متفاوت می باشد.
2- از هر نرم افزاری که برای تحلیل تکنیکال مد نظرتان می باشد و ابزارهای مربوط به فیبوناچی را در اختیارتان قرار می دهد، استفاده کنید. در روند صعودی، قیمت حداقل (حفره) را به قیمت حداکثر (قله) و در روند نزولی قیمت حداکثر را به حداقل وصل نمایید تا تراز 100 درصد فیبوناچی در روند صعودی در قیمت حداقل و در روند نزولی در قیمت حداکثر قرار گیرد.
نکته : سطوحی که در نرم افزارهای تحلیل تکنیکال برای فیبوناچی اصلاحی داخلی به صورت پیش فرض تنظیم شده اند، عبارتند از 38/2 درصد، 50 درصد و 61/8 درصد. این امکان وجود دارد که سطوح مد نظرتان را در نرم افزار اضافه نمایید. به عنوان مثال در نرم افزار متا تریدر برای اضافه کردن تراز 78/6 درصد که یکی از ترازهای پرکاربرد و مهم محسوب می شود، باید دو عدد 0.786 و 78/6 درصد را به ترتیب در قسمت های سطح (Level) و توصیف (Description) مربوط به نرم افزار اضافه نمایید.
نحوه معامله با استفاده از فیبوناچی بازگشتی داخلی (Ret)
برای معامله با این نوع فیبوناچی بهتر است ابتدا عکس العمل قیمت به سطوح مختلف را زیر نظر داشت و در صورت مشاهده علائم برگشتی نسبت به خرید و یا فروش اقدام کرد. البته باید توجه داشته باشید که هر چند سطوح فیبوناچی به عنوان ابزار بسیار قدرتمندی در معاملات به شمار می روند اما بهتر است فقط از این ابزار برای معامله استفاده نکنید و همزمان با آن از حداقل یکی دیگر از سایر ابزارها مانند خطوط روند، الگوهای تحلیل تکنیکال کلاسیک، الگوهای شمعی ژاپنی و یا اندیکاتورها نیز استفاده نمایید تا احتمال خطا و زیان در معاملات شما به حداقل برسد.
در شکل 5 که مربوط به نماد وبیمه می باشد، رشد قیمت در قالب موج AB صورت گرفته و پس از آن قیمت وارد اصلاح شده است. در نقطه C که در محدوده تراز 61/8 درصدی فیبوناچی اصلاحی داخلی می باشد، برگشت قیمت صورت گرفته و برای مدت حدود یک ماه قیمت سهم رشد کرده اما پس از آن مجدد با افت قیمت روبرو شده است. بنابراین اگر شخصی فقط با استفاده از ابزار فیبوناچی اصلاحی داخلی در تراز 61/8 درصدی با مشاهده علائم برگشت قیمت نسبت به خرید سهم با دید میان مدت اقدام می کرد، هر چند برای مدتی با توجه به رشد قیمت، سود می کرد، اما پس از آن با توجه به افت قیمت سهم وارد زیان می شد و ممکن است با فعال شدن حد ضرر نسبت به فروش سهم با زیان اقدام می کرد. اما اگر همان ابتدا علاوه بر فیبوناچی، نسبت به ترسیم کانال صعودی 2 ساله نیز اقدام می کرد، متوجه همپوشانی تراز 78/6 درصدی فیبوناچی اصلاحی داخلی با کف کانال صعودی ترسیمی می شد و ممکن بود همان ابتدا در نقطه C نسبت به خرید اقدام نمی کرد و صبر می کرد تا در صورت لمس کف کانال صعودی در قیمت پایین تری نسبت به خرید اقدام کند یا حتی اگر در نقطه C نسبت به خرید اقدام می کرد افق سرمایه گذاری خود را از میان مدت به کوتاه مدت تغییر می داد و یا اینکه مقداری نقدینگی نگه می داشت تا در صورت رویت کف کانال صعودی در قیمت پایین تر نیز مجدد نسبت به خرید اقدام کند تا میانگین خرید کاهش پیدا کند. بنابراین از این مثال اینگونه می توان نتیجه گیری کرد که بهتر است در معاملات از ابزارهای فیبوناچی به تنهایی استفاده نشود و در کنار آن از سایر ابزارهای تحلیلی مانند کانال در تحلیل تکنیکال نیز استفاده نمود.
شکل 5- استفاده همزمان از فیبوناچی اصلاحی داخلی و کانال صعودی 2 ساله برای تحلیل نماد وبیمه
نکته : در میان نسبت های اصلی فیبوناچی دو نسبت 61/8 و 78/6 درصد از اهمیت زیادی برخوردارند و قیمت در برخورد با آن ها با احتمال بیشتری بازگشت می کند، بنابراین در میان سطوح مختلف فیبوناچی اصلاحی داخلی باید به این دو تراز توجه ویژه ای داشت. تراز 0/786 یک تراز مهم برای فیبوناچی اصلاحی داخلی محسوب می شود چرا که قبل از لمس قیمت ابتدای روند، آخرین فرصت برای بازگشت بازار است. اگر بازار از این تراز بازگشت نکند، معمولا قیمت ابتدای روند را مجدد لمس کرده و در نهایت با شکست از آن عبور می کند. پس باید با دقت حرکات بازار در این تراز را زیر نظر داشت.
2- فیبوناچی بازگشتی خارجی یا فیبوناچی اکستنشن (Ext)
همانطور که قبلا گفته شد، در فیبوناچی بازگشتی داخلی یا به اختصار فیبوناچی Ret زمانی که بازار در روندی مشخص حرکت می کند، در بازه هایی تمایل به بازگشت و اصلاح بخشی از رشد و یا افت قبلی خود را دارد و پس از آن مجدد روند اصلی خود را ادامه می دهد. این موضوع در فیبوناچی بازگشتی خارجی یا فیبوناچی اکستنشن نیز صادق است، با این تفاوت که به جای اینکه بازگشت تا بخشی از روند اولیه اتفاق بیفتد تا کل روند اولیه و حتی مقداری بیشتر از آن نیز اتفاق می افتد و آنگاه حرکت همسو با روند اولیه ادامه می یابد. بنابراین فیبوناچی Ext ابزاری است که نقاط بازگشت بیش از 100 درصدی هر موج را برای هدف های قیمتی جلوتر پیشبینی می کند. سطوح فیبوناچی اکستنشن 127/2، 161/8، 261/8 و به ندرت 423/6 درصد می باشند.
در شکل 6 که مربوط به نماد فخوز می باشد، همانطور که ملاحظه می کنید ابتدا دچار افت قیمت در قالب موج AB شده است و پس از آن تا نقطه C که تراز 161/8 درصدی فیبوناچی اکستنشن می باشد بازگشت قیمت صورت گرفته و پس از آن همسو با روند AB مجدد افت قیمت ادامه یافته است. بنابراین تراز 161/8 درصدی فیبوناچی بازگشتی خارجی به عنوان یک مقاومت عمل کرده که قیمت نتوانسته از آن عبور کند و پس از لمس این تراز از فیبوناچی اکستنشن، افت قیمت صورت گرفته است.
شکل 6- واکنش نماد فخوز به تراز 161/8 درصدی فیبوناچی اکستنشن به عنوان مقاومت
مراحل رسم فیبوناچی اکستنشن
مراحل رسم فیبوناچی اکستنشن مشابه رسم فیبوناچی اصلاحی داخلی می باشد، به اینصورت که ابتدا باید روندی را پیدا کنید و سپس نقاط حداقل و حداکثر روند را به یکدیگر متصل نمایید. باید توجه داشت که در روند صعودی باید نقطه حداقل را به حداکثر و در روند نزولی نقطه حداکثر را به حداقل وصل نمود تا تراز 100 درصد فیبوناچی در روند صعودی در کف و در روند نزولی در سقف قرار گیرد. در فیبوناچی اکستنشن بر خلاف فیبوناچی اصلاحی داخلی که ترازهای 23/6، 38/2، 0/5، 61/8 و 78/6 درصد حائز اهمیت می باشند، ترازهای 127/2، 161/8، 261/8 و 423/6 حائز اهمیت می باشند.
نحوه معامله با استفاده از فیبوناچی اکستنشن
برای معامله با این نوع فیبوناچی باید عکس العمل قیمت در سطوح مورد نظر به خصوص ترازهای 127/2 و 161/8 درصد را زیر نظر داشت و به محض مشاهده علائم بازگشتی در سطوح مختلف فیبوناچی اکستنشن، نسبت به معامله در جهت روند غالب بازار اقدام کرد. باید توجه داشته باشید که همواره بهتر است برای معامله فقط از ابزار فیبوناچی اکستنشن استفاده نکنید و از سایر ابزارهای تحلیلی نیز استفاده نمایید.
نکات تکمیلی :
1- هرچند ترازهای 1/272 و 1/618 از جمله اعداد اولیه و اصلی فیبوناچی بازگشتی خارجی محسوب می شوند اما در بسیاری از مواقع بازار به آنها عکس العمل نشان نداده و به راحتی از آنها عبور می کند. در این مواقع بایستی به ترازهای ثانویه فیبوناچی اکستنشن مانند 2/24، 2/618 و 3/14 توجه ویژه ای نمود چرا که امکان دارد بازار تا این ترازها پیش برود و آنگاه حرکت اصلی خود را آغاز کند.
2- هر چند در این مقاله از لحاظ عملی به توضیح فیبوناچی بازگشتی داخلی و خارجی پرداخته شده است، اما ممکن است در نرم افزارهای مختلف، کاربرد ابزارهای فیبوناچی با تعریف آنها تفاوت داشته باشد. به عنوان مثال ممکن است در نرم افزاری نام ابزار فیبوناچی، فیبوناچی اکستنشن باشد اما کاربرد فیبوناچی پروجکشن (Projection) را داشته باشد.
درباره محمد حسن دانشور
موفقیت در بازارهای مالی نیازمند مهارت های متعددی است. صرف اطلاع از برخی از مفاهیم تحلیل تکنیکال نه تنها نمی تواند به درآمدزایی شما در بازارهای مالی کمک کند بلکه می تواند موجب اشتباه و از دست رفتن سرمایه شما شود. در "پارس سرمایه" تلاش می کنیم با رویکردی متفاوت به آموزش و مشاوره بازارهای مالی بپردازیم تا شما را به متخصصین این عرصه تبدیل کنیم.
نوشته های بیشتر از محمد حسن دانشور
بسیار عالی و قابل فهم
بسیار خوش فهم وعالی توضیح داده اید
از حسن نظرتون ممنونم
عالی بود ممنون
بسیار زیبا توضیح داده شده ممنون
خواهش می کنم. موفق باشید
خیلی خوب توضیح دادین. تشکر